Šumarski stručnjaci utvrdili uzročnike sušenja šuma i predložili mere sanacije

Zaključci i predlog mera sanacije

Nakon obilaska četiri lokaliteta Gazdinske jedinice Sokolja na Goču i sadržajnih diskusija, učesnici seminara doneli su sledeće zaključke i predlog mera sanacije:

1. Sobzirom da je na pojedinačnim, kao i grupama stabala osušene jele, uočeno prisustvo gljive Armillaria mellea (koja izaziva trulež korena i sušenje stabala), jelovih potkornjaka i poluparazitske biljke imela, odnosno da je konstatovano da je uzrok sušenja prošlogodišnja ekstremna suša, koja je fiziološki dosta oslabila stabla, neophodno je odmah pristupiti sprovođenju mera sanacije u cilju sprečavanja pojave gradacije potkornjaka i daljeg ulančavanja šteta, što podrazumeva sledeće:  seču i uklanjanje svih suvih i procesom sušenja zahvaćenih stabala i suzbijanje jelovih, smrčevih i borovih potkornjaka primenom feromona, odnosno feromonskih klopki. Javno preduzeće Srbijašume treba da sačini plan nabavke feromona za jelove, smrčeve i borove potkornjake i feromonskih klopki; da izvrši nabavku feromona i feromonskih klopki i iste postavi rano u proleće prema Programu suzbijanja potkornjaka za svaku gazdinsku jedinicu, odnosno šumsko gazdinstvo.

2. Na površinama gde je sušenjem zahvaćen veći broj stabala, odnosno grupa stabala čijim će uklanjanjem biti stvorena progala/čistina, neophodno je sačiniti Plan obnavljanja šuma. Pri izradi plana obnavljanja šuma predvideti vrste koje su otporne na ekstremna staništa i nepovoljne klimatske uslove, kao i vrsta sa zaštićenim korenovim sistemom.  

3. Stručna i šira javnost treba da se upozna sa sušenjem šuma, odnosno posledicama  sušenja šuma (ekonomske i ekološke). Ekonomske posledice sušenja šuma su: smanjenje prihoda usled seče stabala koja nisu dostigla sečivu zrelost i povećanih troškova rada na sečištima koja su razuđena po šumskom području; povećanje troškova na gajenju šuma, dodatni troškovi ponovnog podizanja šuma - zahtevi za znatno većim ulaganjima sredstava i rada, dodatni troškovi doznake suvih stabala, izrade Programa sanacije sušenja šuma i realizacije Programa sanacije sušenja šuma; povećanje troškova na zaštiti šuma, odnosno dodatni troškovi: utvrđivanja zdravstvenog stanja šuma, snimanja obima sušenja šuma, uzimanja uzoraka na terenu i dostavljanja Institutu za šumarstvo i Šumarskom fakultetu na analizu i sprovođenja mera zaštite (zaštita od sekundarnih štetočina, potkornjaka, fitopatogenih gljiva i sl.) i povećanje troškova proizvodnje, odnosno seče i izvlačenja suvih stabala i gubici usled znatnog smanjenog kvaliteta drvnih sortimenata i otežanog plasmana/prodaje takvih drvnih sortimenata (primera radi u GJ Sokolja gubici po jednom m³ seče i izvlačenja suvih stabala iznose 1.400 dinara). Ekološke posledice sušenja šuma su: smanjenje površina šuma i umanjenje opštekorisnih funkcija šuma (smanjiće se pozitivni uticaji šuma na klimu, vazduh, vodu i zemljište. Poznato je da su šume najveći proizvođači kiseonika i apsorbenti ugljendioksida. Smatra se, imajući u vidu značaj šuma kao nezamenljivog ekološkog faktora, da je umiranje šuma najveća ekološka katastrofa u istoriji civilizacije, sa nesagledivim posledicama po ljudski rod – „uništene šume danas, znače sušu sutra i glad prekosutra“).

4. Sobzirom da je u Gazdinskoj jedinici Sokolja sušenje jele prisutno u odeljenjima do 900 metara nadmorske visine (niži delovi, južne strane i suvlje zemljište), a da je u višim odeljenjima (iznad 900 m.n.v.) sušenje jele sporadično (suše se pojedinačna stabla koja se mogu ukloniti u okviru redovnog gazdovanja i planiranog etata), odnosno da se radi o šumama bukve i jele, kao i da se trajnost prinosa u prebirnim šumama određuje na nivou sastojine, umanjivanje etata za količinu slučajnog prinosa u drugim sastojinama (odeljenjima), onemogućilo bi sprovođenje osnovnog principa prebirnog gazdovanja, imalo bi negativne posledice u daljem gazdovanju i zato je neophodno da se izvrše izmene i dopune osnove (koje bi obuhvatile odeljenja u kojima je izraženo sušenje), odnosno da se nastavi sa redovnim gazdovanjem u odeljenjima gde nema sušenja. Treba naglasiti da sušenje šuma ima posledice po planiranje gazdovanja šumama i obezbeđenje trajnosti prinosa u smislu: novih zadataka za planiranje gazdovanja šuma, u kojima bi pojedinačna ili masovna sušenja trebala biti jedan od osnovnih kriterijuma prilikom izdvajanja odseka i kasnije kalkulacije prinosa; obrade i predstavljanja podataka po odsecima u kojima, na osnovu analize strukture inventara, treba da pruži prognozu za nekoliko narednih godina, kako se na te „napadnute“ površine ne bismo morali češće vraćati, jer to poskupljuje čitav posao. Za izradu godišnjih planova treba obezbediti „svežije“ (aktuelnije) podatke, ukoliko stanje šuma to nalaže, obzirom da proces sušenja šuma još traje. Može se očekivati da će biti neophodno i skraćivanje perioda važenja osnova, a problem obezbeđenja trajnosti prinosa drvne zapremine može dovesti do izmena u organizaciji rada šumskih gazdinstava. U pogledu obima sušenja moguće je sistematizovati tri situacije:
1) sporadična sušenja stabala u odseku, čijim uklanjanjem se ne prekida sklop,
2) sušenje se javlja u pojedinim odeljenjima gazdinske jedinice sa znatnom količinom slučajnog prinosa i sečom suvih stabala dolazi do prekidanja sklopa, što se može rešiti izvođačkim projektom uz zapisnik inspektora, 3) sušenje se javlja u velikom obimu, pri čemu slučajni prinos predstavlja značajan deo ukupnog prinosa, čime je narušen princip trajnosti prinosa, tako da se mora pristupiti izmeni i dopuni osnove gazdovanja šumama. Takođe sušenje šuma zahteva izradu novih planova gazdovanja šumama koji moraju biti sadržani i u planovima javnih nabavki i svaka promena u toku godine, usled procesa sušenja šuma, zahteva izmene i dopune, odnosno izradu novih planskih dokumenata i novih planova javnih nabavki, a problem dodatno usložnjava i činjenica da se na svaku izmenu planskog dokumenta/plana javnih nabavki, mora dobiti saglasnost Vlade Republike Srbije.

5. Sobzirom na troškove koje je JP Srbijašume imalo, odnosno koje će imati pri sprovođenju aktivnosti na:  praćenju pojave sušenja, preduzimanju sanitarnih, uzgojnih i zaštitnih mera, zaštiti drvne zapremine od daljeg propadanja, uspostavljanju šumskog reda, izradi Programa sanacije sušenja šuma i drugih planskih dokumenata i realizaciji Programa sanacije sušenja šuma, neophodna je pomoć od strane Ministarstva poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede, Uprave za šume. Podsećamo da Zakon o šumama definiše vanredne mere zaštite šuma, odnosno članom 45. je definisano da u slučajevima značajnih poremećaja biološke ravnoteže i ozbiljnih šteta u šumskim ekosistemima izazvanih dejstvom elementarnih nepogoda Ministarstvo određuje mere zaštite i sanacije šuma koje sprovode sopstvenici, odnosno korisnici šuma i obezbeđuje finansijska sredstva.

6. Podsetnik: ako je pojava sušenja šuma registrovana i kod sopstvenika šuma – fizičkih lica, neophodno je da služba za privatne šume na terenu,  privatnim šumovlasnicima ukaže na neophodnost sprovođenja sanacije, odnosno uklanjanja suvih i procesom sušenja zahvaćenih stabala. Prema Pravilniku o šumskom redu „radi sprečavanja širenja biljnih bolesti i štetočina, korisnik, odnosno sopstvenik šuma pre završetka seče i izrade, izvlačenja ili iznošenja izrađenih šumskih sortimenata iz šume, a posle izvršene doznake i seče, uklanja iz šume sva stabla koja su prilikom seče prelomljena ili u tolikoj meri oštećena da im predstoji sušenje i predstavljaju opasnost za pojavu i širenje biljnih bolesti i štetočina“.